Genitiv Ne Demek?
Başlıca dilbilgisi terimleri arasında yer alan “Genitiv”, dilin yapı taşlarından biridir ve pek çok dilde önemli bir rol oynar. Genitiv, bir ismin sahip olduğu şeyi veya bir ilişkiyi ifade etmek için kullanılan bir yapıdır. Özellikle Almanca gibi dillerde sıkça karşılaşılan bu terim, isimler arasındaki bağlantıları belirtmek için kullanılır. Genitiv yapısı, hem isimlerin sahiplik durumunu ifade etmek için hem de bir nesnenin diğerine olan ilişkisini göstermek için kullanılır.
Almanca Genitiv
Almanca dilbilgisinin önemli bir bileşeni olan “Genitiv” kavramı, dil öğrenenler için bazen karmaşık gelebilen bir konudur. Genitiv, sahiplik ve ilişki belirtme amacıyla kullanılan bir dil yapılarından biridir. Almanca’da, bir ismin sahibini veya ilişkisini belirtmek için Genitiv yapıyı kullanırız. Bu yapı, özellikle belirli durumlarda ve belirli isimlerle sıkça karşımıza çıkar. Almanca’da Genitiv kullanımını anlamak, dilin derinliklerine inmek ve doğru bir şekilde kullanabilmek için önemlidir.
Türkçe dilinde, isim tamlamaları sıkça kullanılan ve bir ismin başka bir isme ait olduğunu gösteren yapılar arasındadır. Örneğin, “Ali’nin arabası”, “kitabın kapağı” gibi cümlelerde isim tamlamalarıyla bir ismin diğerine aidiyeti veya ilişkisi belirtilir. Bu tamlamalar oluşturulurken genellikle ilk ismin sonuna “-in” takısı eklenir ve bu takı, ismin sahip olduğu durumu ifade eder. Bu yapı, Türkçe dilbilgisinde önemli bir yer tutar ve iletişimde sıkça kullanılır.
Almanca’da, artikeli “der” ve “das” olan isimler Genitiv formunda “des” ile kullanılırken, “die” olanlar ise “der” ile kullanılır.
| Hal | Eril | Dişil | Nötr | Çoğul |
| Nominativ (Yalın Hal) | der ein kein | die eine keine | das ein kein | die ✖ keine |
| Akkusativ (-i hali) | den einen keinen | die eine keine | das ein kein | die ✖ keine |
| Dativ (-e hali) | dem einem keinem | der einer keiner | dem einem keinem | den ✖ keinen |
| Genitiv (-in hali) | des eines keines | der einer keiner | des eines keines | der ✖ keiner |
Almanca’da, artikeli “der” ve “das” olan isimler Genitiv formunda “des” ile kullanılırken, “die” olanlar ise “der” ile kullanılır. Ancak bazı isimlerde artikellerinin değişiminin yanı sıra, çekim ekleri de alabilirler.
Almanca’da, artikeli “der” ve “das” olan isimlerin artikeli “des” şeklini alır ve ismin sonuna “-s” veya “-es” takısı eklenir. İsim tek heceliyse sona “-es” takısı, iki veya daha çok heceliyse “-s” takısı eklenir. Ayrıca “-s”, “-z”, “-ß” veya “-x” ile biten isimler de sonlarına “-es” takısı alırlar.
Öte yandan, artikeli “die” olan bir ismin Genitiv formu için “der” şekline dönüştürülür ve ismin sonuna hiçbir takı eklenmez.
Çoğul isimlerin artikeli “die” olduğundan, Genitiv formunda “der” şekline girer ve ismin sonuna hiçbir takı gelmez.
Aşağıdaki tabloda hal durumlarına göre çeşitli örnekler tekil ve çoğul formlarda gösterilmiştir:
| Hal | Tekil | Çoğul |
| Nominativ | der Computer bilgisayar die Blume çiçek das Buch kitap | die Computer bilgisayarlar die Blumen çiçekler die Bücher kitaplar |
| Akkusativ | den Computer bilgisayarı die Blume çiçeği das Buch kitabı | die Computer bilgisayarları die Blumen çiçekleri die Bücher kitapları |
| Dativ | dem Computer bilgisayara der Blume çiçeğe dem Buch dem Buche kitaba | den Computern bilgisayarlara den Blumen çiçeklere den Büchern kitaplara |
| Genitiv | des Computers bilgisayarın der Blume çiçeğin des Buches des Buchs kitabın | der Computer bilgisayarların der Blumen çiçeklerin der Bücher kitapların |
Almancada, bazı eril isimler “N-Deklination” adı verilen zayıf bir çekime tabi tutulur. Bu tür isimler, çoğul yapıldığında tekil hallerinde aldıkları -(e)n ekiyle çoğul hale gelirler.
Artikeli “der” olan ve çoğulda sonlarına bir “-n” veya “-en” takısı alan isimler, diğer durumlarda olduğu gibi bahsi geçen konu yapısında da özel bir durum sergilerler. Bu isimler, “der” olan artikelleri “des” şekline dönüştürüldükten sonra kendilerinden sonra gelen ismin sonuna “-s” veya “-es” yerine çoğulda aldıkları takı olan “-n” veya “-en” eklenir.
| Hal | Tekil | Çoğul |
| Nominativ | der Soldat asker | die Soldaten askerler |
| Akkusativ | den Soldaten askeri | die Soldaten askerleri |
| Dativ | dem Soldaten askere | den Soldaten askerlere |
| Genitiv | des Soldaten | der Soldaten askerlerin |
Almancada Özel İsimlerdeki İsmin -İn Hali yukarıdaki tabloda belirtilmiştir.
Almancada özel isimlerin bu konunun hali oluşturulurken, İngilizce’deki gibi ismin sonuna “-s” eki eklenerek yapılabilir. Bu özellikle konuşma dilinde oldukça yaygın bir kullanımdır.
Das ist Gills Hund.
(Bu Gil’in köpeğidir.)
Almancada Genitiv Kullanımı
Türkçe’de bir isim tamlamasının Almanca’sıyla karşılaştırıldığında iki önemli fark göze çarpar:
- Türkçe bir tamlamada, ilk isim Almanca’da ikinci sıraya gelir.
- Türkçe’de, tamlamanın ikinci isminin sonuna bir -ı veya -i eklenirken, Almanca’da bu isim yalın halde kullanılır
Türkçe’de, tamlama içindeki ikinci ismin bu hali daha çok yazılı dilde kullanılırken, konuşma dilinde “von + ismin -e hali” tercih edilir. Almanca’da ise ismin “e-hali” en yaygın kullanılan haldir.
Ayrıca, tamlamayı oluşturan iki ismin birbirinden ayrılamaz ve ikisi de yan yana bulunur.
