Almanca Dönüşlü Fiiller (Reflexive Verben): Dönüşlü fiil, bir eylemin öznesinin aynı eylemin nesnesi olduğu fiillere verilen isimdir. Bu fiillerde özne, kendine doğrudan etki yapan nesnedir. Örneğin “yıkamak” fiili dönüşlü değildir çünkü “Ben arabayı yıkıyorum” cümlesinde özne (Ben) ve nesne (araba) farklıdır. Ancak “yıkanmak” fiili dönüşlüdür çünkü “Ben kendimi yıkıyorum” cümlesinde özne (Ben) ve nesne (kendim) aynıdır.
Almanca dönüşlü fiiller, eylemin nesnesinin aynı zamanda özne olabileceği özel fiillerdir. Bu tür fiiller, cümleye anlam ve vurgu bakımından zenginlik katarlar ve dil kullanımını daha çeşitli hale getirirler. Almanca dönüşlü fiillerin kullanımı oldukça yaygındır ve bu nedenle Almanca öğrenenler için önemlidir.
Ayrıca, Almanca dönüşlü fiillerin kullanımı, Almanca konuşurken doğru bir şekilde ifade etmek için gereklidir. Bu fiillerin yapısı ve kullanımı, dilbilgisi kurallarının anlaşılmasına yardımcı olabilir ve Almancada daha akıcı bir şekilde iletişim kurmanıza yardımcı olabilir.
Almanca Dönüşlü Fiiller İçindekiler
1. Almanca Dönüşlü Fiiller
2. Almanca Dönüşlü Fiillerin Çekimleri
3. Almanca Dönüşlü Zamirler (İsmin -i Hali )
4. Almanca Dönüşlü Zamirler (İsmin -e Hali )
5. Almanca Dönüşlü Fiiller (Emir Hali)
Almancada, Reflexive Verben olarak adlandırılan dönüşlü fiiller, cümledeki yüklemde (fiil) gösterilen işi yapan ve yapılan işten etkilenenin aynı kişi veya varlık olduğu fiillerdir.
Almanca Dönüşlü Fiiller
Dönüşlü fiil bulunan cümlelerde özne ve nesne aynı varlıktır. Yani özne ile nesne tek bir noktada toplanmış, işi yapanla işten etkilenen aynı kişi olmuştur. Diğer fiillerde ise, işi yapan ile işten etkilenenler ayrı ayrıdır. Bu tip fiillere Almancada da az olduğu kadar Türkçede de oldukça az rastlanır.
Dönüşlü fiil, “dönüşlü zamir” adı verilen sich kelimesi ve bir de esas fiilden meydana gelir ve ayrı ayrı yazılırlar. Dönüşlü fiiller sözlüklerde genellikle sich ile birlikte gösterilirler. Yani, sözlüğü açıp bir fiil baktığınızda eğer sich bulunuyorsa bu bir fiil dönüşlü bir fiildir diyebiliriz.
“Dönüşlü” kelimesinden de anlaşılacağı gibi bu çeşit fiillerde yapılan iş, işi yapanla döner, onunla ilgilidir ve işi yapana dönüştürülebilir. Örneğin, “Ben yıkanıyorum.” derken yıkanan kendimimdir ve yıkanma işi de kendimle ilgilidir. Buna karşılık “Ben bulaşıkları yıkıyorum.” derken yıkanan bulaşıklardır ve yıkanma işi bulaşıklarla ilgilidir. Bu yüzden “yıkamak” dönüşlü bir fiil değildir diyebiliriz.
Bu örnekte dikkatinizi çekecek bir ayrıntıyı da paylaşmak istiyorum. “Ben yıkanıyorum.” cümlesinde fiile gelen -n eki ile fiili yapan ben ile fiilden etkilenenin ben olduğumu net bir şekilde gösterebilmişim. Türkçe dil bilgisinde dönüşlü fiiller, tıpkı edilgen çatılı fiiller gibi “-l”, “-n” ve “-ş” eklerini alarak oluşurlar. Örneğin; yı-kan-mak, öv-ün-mek, yap-ış-mak, se-vin-mek, süs-len-mek.
Öyleyse edilgen çatılı fiiller ile dönüşlü fiiller arasında bir fark olmalı değil mi diye sorabilirsiniz. Edilgen fiillerde işi yapan belli değil ya da önemsizdir yani gerçek bir özne yoktur. Buna karşılık dönüşlü fiillerde ise işi yapan ve aynı zamanda işten etkilenen bir özne vardır.
Bir fiilin dönüşlü olup olmadığını anlamak için bunları ezberlemenizi tavsiye ederiz. Zira Almancada dönüşlü olarak kullanılan bir fiil Türkçe çevirilerinde dönüşlü bir fiil olarak kullanılmayabilir. Aşağıdaki tabloda dönüşlü fiillerden yaygın kullanılanlar listelenmiştir.
| sich freuen | sevinmek |
| sich waschen | yıkanmak |
| sich ärgern | sinirlenmek |
| sich wundern | şaşırmak |
| sich setzen | (bir yere) oturmak |
| sich stellen | (gidip) durmak |
| sich legen | (bir yere) yatmak |
| sich erholen | rahatlamak |
| sich beeilen | acele etmek |
| sich schminken | makyaj yapmak |
| sich duschen | duş almak |
Almancada Dönüşlü Fiillerin Çekimleri
Dönüşlü fiiller tıpkı Almancadaki diğer fiiller gibi çekimlenirler. Dönüşlü fiilin esas fiil kısmı normal bir şekilde çekimlenir. Benzer şekilde dönüşlü zamir kısmı da şahıslara göre çekimlenir.
Zamirler bildiğiniz üzere isim soylu kelimeler olduğu için isimler gibi çekimlerden etkilenirler. Ancak belirtmek gerekir ki dönüşlü zamirler anlamı gereği yalnızca ismin -i halinde ve -e halinde kullanılabilirler. Aşağıdaki tabloda şahıs zamirleri ile dönüşlü zamirlerin benzerlikleri ve farkları gösterilmiştir:
| NOMINATIV | AKKUSATIV | AKKUSATIV | DATIV | DATIV |
|---|---|---|---|---|
| Personalpronomen (Şahıs Zamirleri) | Personalpronomen (Şahıs Zamirleri) | Refleksivpronomen (Dönüşlü Zamirler) | Personalpronomen (Şahıs Zamirleri) | Refleksivpronomen (Dönüşlü Zamirler) |
| ich ben | mich beni | mich kendimi | mir bana | mir kendime |
| du sen | dich seni | dich kendini | dir sana | dir kendine |
| er o | ihn onu | sich kendisini | ihm ona | sich kendisine |
| sie o | sie onu | sich kendisini | ihr ona | sich kendisine |
| es o | es onu | sich kendisini | ihm ona | sich kendisine |
| wir biz | uns bizi | uns kendimizi | uns bize | uns kendimize |
| ihr siz | euch sizi | euch kendinizi | euch size | euch kendinize |
| sie onlar | sie onları | sich kendilerini | ihnen onlara | sich kendilerine |
| Sie Siz | Sie Sizi | Sich Kendinizi | Ihnen Onlara | Sich Kendilerine |
Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere şahıs zamirleri ile dönüşlü zamirlerinin birbirleriyle aynı olduğu durumlar bulunmaktadır. Bu yüzden iki zamir birbirleriyle karıştırılabilmektedir.
Dönüşlü zamirler, dönüşlü fiilinin hemen ardından kullanılır. İşi yapan şahıs zamiri ile fiilin dönüşlü zamiri haliyle uyumlu olmak zorundadır. Bunu daha da anlamlandırmak için dönüşlü bir fiil olan sich freuen (sevinmek) fiili şahıs zamirlerine göre çekimlenmiştir:
| ich | freue mich seviniyorum |
| du | freust dich seviniyorsun |
| er/sie/es | freut sich seviniyor |
| wir | freuen uns seviniyoruz |
| ihr | freut euch seviniyorsunuz |
| sie/Sie | freuen sich seviniyorlar |
❗ Cümlenin öznesi bir şahıs zamiri değil de tekil bir isim (Thomas, Anna vb.) olursa esas fiilin üçüncü şahıs çekimi ile dönüşlü zamirlerin de yine üçüncü şahısla kullanılan şekli olan sich kullanılır. Eğer özne çoğul bir isim (Thomas und Anna vb.) ise esas fiil mastar halinde kullanılırken dönüşlü zamir sich şeklinde kullanılır.
❗ Belirtmek gerekir ki Almancada bir çok fiil dönüşlü zamir kullanabilir, örneğin waschen (yıkamak) ➡️ sich waschen (yıkanmak). Ancak dönüşlü fiil olarak adlandırdıklarımız bunlara gereksinim duyar.
Almanca Dönüşlü Zamirler (İsmin -i Hali )
Dönüşlü zamirlerin yapısı itibariyle ya ismin -i halinde ya da -e halinde olacağını belirtmiştik. İlk olarak ismin -i halinde dönüşlü zamirlerin şahıslara göre çekimini inceleyelim:
| PERSONALPRONOMEN | REFLEXİVPRONOMEN |
|---|---|
| ich ben | mich kendimi |
| du sen | dich kendini |
| er/sie/es o | sich kendisini |
| wir biz | uns kendimizi |
| ihr siz | euch kendinizi |
| sie onlar | sich kendilerini |
| Sie siz | Sich kendinizi |
Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz.
| Ich wasche mich. Ben yıkanıyorum. Ben kendimi yıkıyorum. |
| Sie muss sich beeilen Onun acele etmesi gerek Onun kendini acele ettirmesi gerek |
| Er rasiert sich. O tıraş oluyor. O kendini tıraş ediyor. |
| Wir ziehen uns an. Biz giyiniyoruz. Biz kendimizi giydiriyoruz. |
Yukarıdaki örneklerde de görüleceği üzere ismin -i halinde dönüşlü fiiller, eylemi yapan ile eylemden etkilenen kişiler aynıdır. Kısaca ismin -i halindeki dönüşlü zamirleri özetlemek gerekirse:
❗ Dönüşlü eylemler çeviride kullanılmasa da kişinin kendine yaptığı eylemler ifade edilir.
❗ Dönüşlü fiillerde işi yapan kimse onun dönüşlü zamir çekimi kullanılır.
❗ Dönüşlü zamirler eylemi yapan kişi ile uygun olmak zorundadır.
❗ Dönüşlü zamirler çekimi yapılan fiilden hemen sonra gelir.
❗ Dönüşlü zamir bir belirtili nesnedir.
Sözlükte dönüşlü fiiller sich ile beraber bulunur ama cümle içerisinde eylemi yapan kişi veya şeye göre sich ilgili şahıs zamirinin dönüşlü zamirini alır.
İlgili fiilleri sözlüklerde birebir çevirisini görecek şekilde bulamayacaksınız hatta kullanmayacaksınız ama siz ne olduğunu anlamalısınız. Bu yüzden yaygın kullanılan dönüşlü fiilleri ezberlemenizi tavsiye ederiz.
| FİİL | ANLAMI | BİREBİR ÇEVİRİSİ |
|---|---|---|
| sich anziehen | giyinmek | kendini giydirmek |
| sich rasieren | tıraş olmak | kendini tıraş etmek |
| sich beeilen | acele etmek | kendini acele ettirmek |
| sich konzentrieren | odaklanmak | kendini odaklamak |
Almanca Dönüşlü Zamirler (İsmin -e Hali )
Sıra geldi dönüşlü fiilleri ismin -e halindeki kullanımlarıyla incelemeye. Bir cümlede dönüşlü zamirler belirtme halinde (-i hali) kullanılabildiği gibi pekala yönelme (-e hali) ile kullanılabilir. Belirtme halinde olduklarında yukarıda anlattığımız gibi kullanılmaktadır.
Aşağıdaki tabloda dönüşlü zamirlerin ismin -e hali çekimleri, aradaki farkı görebilmeniz adına -i hali çekimleriyle beraber listelenmiştir:
| ZAMİRLER | -İ HALİ | -E HALİ |
|---|---|---|
| ich ben | mich kendimi | mir kendime |
| du sen | dich kendini | dir kendine |
| er/sie/es o | sich kendisini | sich kendisine |
| wir biz | uns kendimizi | uns kendimize |
| ihr siz | euch kendinizi | euch kendilerinize |
| sie onlar | sich kendilerini | sich kendilerine |
| Sie Siz | Sich kendinizi | Sich kendinize |
Yukarıdaki tabloda da görüleceği üzere birinci ve ikinci tekil şahıs zamiri olan “Ich” ve “du” dışında dönüşlü zamirler hem -i halinde hem de -e halinde de aynıdır.
Bu aşamada biraz kafanız karışmış olabilir. Bu yüzden cümle içinde -e halinde kullanılan dönüşlü fiillere ismin -i halinde olan ekstra bir nesne (Akkusativobjekt) geldiğini tüyo yapabilirsiniz:
sich waschen: yıkanmak
die Hand, ..e: el
⬇️
Ich wasche mir die Hände.
ellerimi yıkıyorum.
sich putzen: temizlemek
der Zahn, ..e: diş
⬇️
Ich putze mir die Zahne.
Dişlerimi fırçalıyorum (temizliyorum).
⭐ Dolaylı nesne eylemin sonucundan “etkilenen” şeydir. Bu nedenle nesnenin yönelme durumundaki bir dönüşlü zamirin eylemi yapan özne ile uyumlu olmasına gerek yoktur. Böylesi durumlarda dönüşlü zamir sadece eylemin alıcısını gösterecek şekilde kullanılır.
sich rasieren: tıraş olmak
der Bart, ..e : sakal
⬇️
Thomas rasiert mir den Bart.
Thomas sakalımı tıraş ediyor.
Örnekler:
| Thomas öffnet mir die Tür. Thomas benim için kapıyı açıyor. Thomas bana kapıyı açıyor. |
| Ich kaufe dir einen Computer. Sana bir bilgisayar alıyorum. |
| Du gibst mir einen Pullover. Bana bir kazak ver. |
| Ich putze mir die Zähne und Anna wäscht sich die Haare. Ben dişlerimi fırçalıyorum, Anna da saçını yıkıyor. |
| Mein Bruder gibt mir seine Jacke. Kardeşim ceketini bana veriyor. |
| Ich kaufe mir ein neues Handy. (Kendime) yeni bir cep telefonu alıyorum. |
Kısaca genel bir özetleme yapmak gerekirse;
❗ Bir dönüşlü zamir cümlenin -e hali nesnesi olduğunda haliyle -e halinde çekimlenir.
❗ Yönelme durumundaki dönüşlü zamir bize eylemin alıcısını gösterir.
❗ Nesne ismin -i halinde çekimlenir (der Bart –> den Bart vb).
Almanca Dönüşlü Fiiller (Emir Hali)
Bunlar emir haline getirilirken asıl fiil, diğer fiillerde olduğu gibi emir şekillerine girer, dönüşlü zamir de şahıslara göre değişir.
| KİŞİ | SİCH FREUEN | SEVİNMEK |
|---|---|---|
| du | freu(e) dich | Sevin! |
| ihr | freut euch | Sevinin! |
| Sie | freuen Sie sich | Sevininiz! |
Sich freuen – Emir Hali
Almanca’da dönüşlü zamirler genellikle “sich” ile ifade edilir. Emir hali için, dönüşlü zamirlerin kullanımı biraz farklıdır. Örneğin:
- Sich setzen! (Otursun!)
- Sich beeilen! (Acele etsin!)
- Sich waschen! (Yıkansın!)
Burada “sich” dönüşlü zamir olarak kullanılmıştır ve emir halinde kullanılırken, fiilin sonuna getirilir. Ancak bazı durumlarda, dönüşlü zamir yerine doğrudan nesne zamiri kullanılabilir:
- Wasch dich! (Yıkansın!)
- Ruf mich an! (Beni arasın!)
Almancada emir cümleleri ile alakalı kuralları ilgili sayfada detaylarıyla beraber inceleyebilirsiniz. Biz burada sadece dönüşlü bir fiillerle nasıl emir cümleleri kurulduğunu göstermek istedik.
Almanca dönüşlü fiiller konumuza son verirken en az Almanca dönüşlü fiiller yazımız kadar ilginizi çekebilecek bazı yazılarımızı da aşağıda sizler için listeledik.
