Almanca Cümle Kurma: Almanca cümle kurma kurallarına ve Almanca cümle kurma örneklerine geçmeden önce, Almancada en basit cümle nasıl kurulur, bir cümleyi oluşturan temel unsurlar nelerdir? bunlara değinmek istiyoruz. Almancada en basit haliyle cümle «bu» anlamına gelen “das” kelimesiyle “-dır” anlamına gelen -ist fiil eki, “bir” anlamına gelen “ein” veya “eine” ve bir de isimden meydana gelir. Bu doğrultuda oluşturulan aşağıdaki cümleleri inceleyerek bahsedilen durumu görebilirsiniz. Almanca ve Türkçe cümlelerde kelime sıralanışındaki farkı belirtmek için bu cümlelerin Almancalarında büyük harfle yazılan kelimenin Türkçe cümledeki karşılığı da büyük harflerle yazılmıştır.
DAS ist ein Buch.
[das ist ayn buh]
BU bir kitaptır.
Das IST ein Bleistift.
[das ist ayn blayştift]
Bu bir kalemDİR.
Das ist EINE Übung.
[das ist ayne Übung]
Bu BİR çalıştırmadır.
Das ist e!n ZIMMER.
[das ist ayn tsimmer]
Bu bir ODAdır.
Yukarıdaki en basit Almanca cümle kurma aşamasında şu önemli noktalara dikkat etmeliyiz:
Almanca cümle kurmada kelime sıralanışı Türkçedekinden farklıdır. Her iki
cümlede de ilk kelimeler ayni yeri işgal ettikleri halde, Almancada ist ikinci olarak, yani özneden sonra gelmekte, halbuki bunun Türkçe karşılığı
«-dır» cümlenin sonunda ve isme bitişik olarak bulunmaktadır.
Aşağıdaki Almanca cümle kurma örneklerini inceleyebilirsiniz.
Das IST ein Buch.
Bu bir kitapTIR.
Das IST ein Bleistift.
Bu bir kalemDİR.
Ist her cümlede ayni kaldığı halde Türkçe karşılığı, bağlı bulunduğu ismin ses yapısına uyarak (-dır, -dir, -dur, -tır, -tir, -tür) gibi değişik şekiller almaktadır. (kitapTIR, kalemDİR, odaDIR).
Das kelimesi Türkçeye hem «bu», hem de «şu» veya «o» olarak çevrilebilir. Ama das genellikle Türkçeye «bu» olarak çevrilir. İşaret sıfatı olan
bu das’ı ayni yazılmalarına rağmen artikel olan das’la karıştırmamak gerekir. Artikel olan das daima bir ismin önünde kullanılır ve hiçbir Türkçe
karşılığı yoktur. İşaret sıfatı olan das ise ismin önünde bulunmaz tek başına kullanılır.
Almanca Cümle Kurma Sırası
Almancada basit bir cümle içinde bulunabilecek ögeler ve cümle içindeki sıralamaları aşağıdaki gibidir:
Özne + Fiil + Zaman + Sebep+ Modal + Konum
Kısacası Almancada basit bir cümle kurmak istiyorsak yukarıda verilen sıralamayı dikkate alarak bir cümle oluşturmalıyız. Bunun akılda kalması için size bir kodlama oluşturduk. Kodlamamız TeKaMoLo. Bunu aklınızda tutarak cümle kurmak için gerekli sıralamayı anımsayabilirsiniz.
Subject (özne) —> ich (Ben)
Verb (fiil) —> fliegen (uçmak)
Temporal (zaman) —> heute (bugün)
Kausal (sebep) —> wegen der Arbeit (iş nedeniyle)
Modal (tarz) —> mit dem Flugzeug (uçak ile)
Lokal (konum) —> nach İzmir (İzmir’e)
Ich fliege heute wegen der Arbeit mit dem Flugzeug nach İzmir.
(Zaman-Temporal ): Eylemin hangi zaman diliminde gerçekleştiğini belirtir.
(Sebep–Kausal): Eylemin gerçekleştirilme sebebini açıklar.
(Biçim/Tarz–Modal): Eylemin hangi şekilde veya nasıl yapıldığını ifade eder.
(Yer/Konum-Lokal ): Eylemin nerede meydana geldiğini ya da yönünü belirtir.
Basit bileşenli bir cümlede tüm ögelerin bulunması zorunlu değildir. Tüm öğeler olacağı gibi bunlardan sadece birkaç tanesi ile de bir cümle oluşturulabilir.
Fiilin yeri sabittir. Fiilin konumu hiçbir şekilde değiştirilemez.
Türkçedeki gizli özne kavramı Almancada yer almaz. Gizli özne olarak bildiğimiz durumun bir benzeri Almancada bulunmamaktadır.
Almancada Cümle Çeşitleri
1. Basit Cümle Yapısı (Hauptsatz):
Almancada temel cümle yapısı özne + fiil + diğer öğeler sırasına dayanır. Fiil her zaman ikinci sırada yer alır.
Örnek:
- Ich spiele Fußball. (Ben futbol oynuyorum.)
- Du liest ein Buch. (Sen bir kitap okuyorsun.)
2. Soru Cümleleri (Fragesätze):
Almancada soru cümleleri iki şekilde yapılır:
a. Evet-Hayır Soruları (Ja-Nein Fragen):
Fiil cümlenin başına gelir.
Örnek:
- Spielst du Fußball? (Futbol oynuyor musun?)
- Liest er ein Buch? (O bir kitap okuyor mu?)
b. Soru Kelimeleriyle Sorular (W-Fragen):
Soru kelimesi cümlenin başında, fiil ise ikinci sıradadır.
Örnek:
- Wann kommst du? (Ne zaman geliyorsun?)
- Wo wohnst du? (Nerede yaşıyorsun?)
3. Yan Cümleler (Nebensätze):
Yan cümlede fiil her zaman cümlenin sonunda bulunur. Yan cümle genellikle bir bağlaç ile ana cümleye bağlanır.
Örnek:
- Ich bleibe zu Hause, weil es regnet. (Yağmur yağdığı için evde kalıyorum.)
- Er sagt, dass er müde ist. (Yorgun olduğunu söylüyor.)
4. Modal Fiillerle Cümleler (Modalverben):
Modal fiiller (dürfen, können, mögen, müssen, sollen, wollen) cümlenin ikinci pozisyonunda bulunur ve ana fiil mastarda (yalın halde) cümlenin sonunda yer alır.
Örnek:
- Ich kann schwimmen. (Yüzebilirim.)
- Du musst lernen. (Ders çalışmalısın.)
5. Zarf ve Edatların Yeri:
Zaman, yer ve diğer zarflar genellikle özne ile fiil arasında ya da fiilden sonra yer alır. Ancak Almanca’da genel sıralama şöyledir: zaman > sebep > yer > şekilde yapılır.
Örnek:
- Ich gehe morgen mit dem Auto zur Arbeit. (Yarın arabayla işe gidiyorum.)
- Er kommt um 8 Uhr nach Hause. (O, saat 8’de eve geliyor.)
6. Olumsuz Cümleler (Negation):
Olumsuzluk genellikle “nicht” veya “kein” ile yapılır:
- “Nicht” bir fiili, sıfatı ya da tüm cümleyi olumsuz yapar.
Örnek: Ich spiele nicht Fußball. (Futbol oynamıyorum.) - “Kein” isimleri olumsuz yapar ve artikel yerine geçer.
Örnek: Ich habe kein Auto. (Arabam yok.)
7. Ayrılabilen Fiiller (Trennbare Verben):
Bazı fiillerin ön eki ayrılır ve cümlenin sonuna gider.
Örnek:
- Ich stehe früh auf. (Erken kalkarım.)
- Er zieht seine Jacke an. (O, ceketini giyiyor.)
8. Sıralı Cümleler (Satzreihe):
Bağlaçlarla (und, aber, oder) iki bağımsız cümle birleştirilir.
Örnek:
- Ich lerne Deutsch, und ich finde es interessant. (Almanca öğreniyorum ve bunu ilginç buluyorum.)
9. Emir Cümleleri (Imperativ):
Fiil başa gelir. Tekil, çoğul ve resmi hitaplarda farklı çekimlenir:
Örnek:
Gehen Sie! (Gidin! – Resmi)
Geh! (Git! – Tekil)
Geht! (Gidin! – Çoğul)
Almanca Cümle Kurma Örnekler
Ich dusche mich – Duş alıyorum.
Ich putze mir die Zähne – Dişimi fırçalıyorum.
Ich verlasse das Haus . – Evden ayrılıyorum.
Ich arbeite im Büro. – Büroda çalışıyorum.
Ich habe Bauchschmerzen – Karnım ağrıyor.
Heute gehe ich ins Kino. – Bugün sinemaya gidiyorum.
Das ist ein Tisch.
[das ist ayn tiş]
Bu bir masadır.
Das ist ein Stuhl.
[das ist ayn §tu:l]
Bu bir sandalyedir.
Das ist eine Blume.
[das ist ayne blu:me]
Bu bir çiçektir.
Das ist ein Haus.
[das ist ayn haus]
Bu bir evdir.
Das ist eine Mappe.
[das ist ayne mappe]
Bu bir çantadır.
Das ist ein Hut.
[das ist ayn hu:t]
Bu bir şapkadır.
Das ist ein« Tür.
[das ist ayne tür]
Bu bir kapıdır.
Das ist ein Bild.
[das ist ayn bild]
Bu bir resimdir.
Das ist ein Apfel.
[das ist ayn apfel]
Bu bir elmadır.
Das ist ein Bleistift.
[das ist ayn blayştifi]
Bu bir kalemdir.
Almanca Cümle Kurma ile ilgili bilgilerinizi pekiştirmek için aşağıdaki videoyu izleyebilirsiniz.